Meestal zijn we tussen de 16 en 18 uur wakker voordat onze biologische ritmes ons aandrijven om te gaan liggen en onze ogen te sluiten. Maar wat gebeurt er als we dat negeren? Of als we simpelweg niet in slaap kunnen komen? Hoe lang kunnen we zonder slaap? Wat zijn de gevolgen van langdurig slaapgebrek? Deze vragen werden onderzocht tijdens experimenten in de jaren vijftig en zestig, waarin mensen extreme periodes zonder slaap doorbrachten.
Hoe lang kunnen we zonder slaap?
Het wetenschappelijk gedocumenteerde record staat op naam van Randy Gardner, die in 1964 maar liefst 11 dagen en 25 minuten wakker bleef. Hij was een middelbare scholier uit San Diego en volbracht 264,4 uur zonder slaap.
De langste bekende periode van slaapgebrek is echter die van Maureen Weston uit Peterborough, Cambridgeshire. In 1977 nam ze deel aan een schommelstoelmarathon en schommelde 18 dagen en 17 uur. Dit record is moeilijk te verifiëren, aangezien mensen met slaaptekort soms onbewust in slaap kunnen vallen terwijl hun ogen open zijn.
Het Guinness World Records erkent overigens geen wereldrecord voor de “langste periode zonder slaap”, vanwege de ernstige gezondheidsrisico’s die het met zich meebrengt.
Wat gebeurt er als je lange tijd niet slaapt?
De gevolgen van langdurig slaapgebrek zijn goed gedocumenteerd, zoals te zien in het geval van Peter Tripp, een DJ uit New York. Hij bleef 201 uur wakker en werd tijdens een experiment in een glazen kamer in Times Square gemonitord door wetenschappers. Na drie dagen begon hij oncontroleerbaar te lachen, werd hij verward, paranoïde en hallucineren. Hij zag simpele patronen zoals spinnenwebben, maar uiteindelijk werden de hallucinaties steeds intensiever, met muizen en poesjes die hij in de kamer zag rondspringen.
Op het einde van zijn avontuur ontwikkelde Tripp een ernstige psychose en verloor zijn grip op de werkelijkheid. Na 200 uur moest hij nog een uur wakker blijven voor tests, waarna hij dertien uur sliep. Helaas heeft hij blijvende psychologische gevolgen ervaren, waaronder stemmingswisselingen en depressie, wat leidde tot meerdere echtscheidingen.
Randy Gardner, die het record in 1964 brak, bleef ook wakker zonder gebruik van stimulerende middelen. Hij begon last te krijgen van geheugenverlies, paranoia en hallucinaties. Na het experiment, dat 11 dagen duurde, kon hij redelijk snel weer normaal slapen en vertoonde hij geen blijvende veranderingen in zijn persoonlijkheid.
De gevolgen van slaapgebrek
Slaap is essentieel voor onze lichamelijke en geestelijke gezondheid. Veel factoren, zoals nachtdiensten, reizen tussen tijdzones, slaapstoornissen, stress, of zelfs extreme situaties zoals marteling, kunnen ons slaapritme verstoren.
Langdurig slaaptekort kan leiden tot klachten zoals:
- Spierpijn
- Verminderde concentratie
- Duizeligheid
- Verwardheid en hallucinaties
- Hyperactiviteit
- Ongecontroleerde prikkelbaarheid
- Geheugenverlies
- Misselijkheid
- Psychose
- Slechte spraak
- Doorlopend gapen
Het moderne leven draagt bij aan een toenemend aantal mensen met chronisch slaapgebrek. Dit heeft niet alleen persoonlijke gevolgen, maar ook economische. In de VS alleen al heeft slaapgebrek bedrijven miljarden dollars gekost door verminderde productiviteit. Ook zijn slaperige werknemers vaak verantwoordelijk voor grote rampen, zoals de olielek van de Exxon Valdez en de nucleaire incidenten in Three Mile Island en Chernobyl.
Is het mogelijk te overlijden door slaapgebrek?
Ja, langdurig slaapgebrek heeft uiteindelijk dodelijke gevolgen. Het begint vaak met subtiele symptomen, maar na verloop van tijd kunnen de lichamelijke, emotionele en cognitieve effecten onomkeerbaar worden.