Je kunt je niet voorstellen hoe het voelt als je als volwassene nog steeds je bed plast.” Deze bekentenis kreeg ik laatst van een vrouw in mijn praktijk. Ze sprak er met tranen in haar ogen over – het schaamtegevoel was na al die jaren nog steeds enorm.
Wat is bedplassen?
Wetenschappers noemen het ‘slaap enuresis’, maar in gewone taal is het simpelweg bedplassen: per ongeluk urineren tijdens je slaap. Het gebeurt als iemand niet wakker wordt van een volle blaas, of als de blaas niet goed afsluit. Het klinkt misschien als een simpel probleem, maar de impact op iemands leven kan enorm zijn.
De ontwikkeling
Bij baby’s is plassen nog een pure reflex – ze doen het gewoon wanneer het nodig is, of ze nu wakker zijn of slapen. Rond anderhalf jaar begint een kind te leren om het plassen uit te stellen. Eerst overdag, later ook ’s nachts. De meeste kinderen hebben rond hun vijfde jaar volledige controle over hun blaas.
Twee verschillende vormen
Er zijn twee soorten bedplassen. Bij primair bedplassen is iemand nooit langer dan zes maanden droog geweest. Een vader vertelde: “Mijn zoon van acht heeft nog nooit een droge nacht gehad. Het zit in de familie – ik had er zelf ook last van tot mijn twaalfde.”
Bij secundair bedplassen was iemand wel droog, maar begint het later weer. Een jongen beschreef hoe het begon na de scheiding van zijn ouders: “Ineens, na jaren droog te zijn geweest, werd ik weer wakker in een nat bed.”
De cijfers
Het komt vaker voor dan je denkt:
- 10% van de zesjarigen
- 7% van de zevenjarigen
- 5% van de tienjarigen
- 3% van de twaalfjarigen
- 1-2% van de volwassenen
Bij kinderen komt het meer voor bij jongens, bij ouderen juist vaker bij vrouwen. Een hoopvol gegeven: ongeveer 15% van de kinderen groeit er elk jaar vanzelf overheen.
De oorzaken
Het kan verschillende oorzaken hebben. Bij sommige kinderen maakt het lichaam ’s nachts niet genoeg van het hormoon vasopressine aan. Dit hormoon zorgt er normaal voor dat je ’s nachts minder urine produceert.
Andere mogelijke oorzaken zijn:
- ADHD
- Stress en trauma
- Medische aandoeningen
- Slaapstoornissen zoals slaapapneu
- Neurologische problemen
- Bepaalde medicijnen
“We dachten eerst dat onze dochter gewoon lui was,” vertelde een moeder. “Tot we ontdekten dat ze slaapapneu had. Toen dat behandeld werd, stopte het bedplassen vanzelf.”
De impact Het psychologische effect kan enorm zijn, vooral bij kinderen. Een volwassen man vertelde hoe het zijn hele jeugd had bepaald: “Ik durfde nooit te logeren, ging niet mee op schoolkamp. Het isoleerde me van mijn leeftijdsgenoten.”
De behandeling Gelukkig zijn er verschillende effectieve behandelingen:
- Gedragsverandering:
- Positieve bevestiging met beloningsschema’s
- Op vaste tijden wakker worden
- Minder drinken in de avond
- Vaste plasroutines
- Alarmsystemen: Een onderlegger met vochtdetectie die een alarm laat afgaan. “Het werkte wonderbaarlijk,” vertelde een moeder. “Na drie maanden was mijn zoon droog. Het vraagt geduld, maar het resultaat was het waard.”
Dit moet je onthouden:
- Bedplassen is een medisch probleem, geen luiheid
- Het komt veel vaker voor dan mensen denken
- De meeste kinderen groeien er vanzelf overheen
- Er zijn effectieve behandelingen beschikbaar
- De psychologische impact moet niet onderschat worden
- Geduld en begrip zijn essentieel bij de behandeling