Veel ouders vragen zich af waarom hun puber ’s avonds maar niet in slaap valt en ’s ochtends nauwelijks uit bed te krijgen is. Het antwoord ligt in de ontwikkeling van de hersenen tijdens de puberteit. In deze levensfase verschuift het slaapritme, en dat heeft grote gevolgen voor hun slaappatroon.
De verschuiving van het slaapritme
Tijdens de puberteit begint de aanmaak van melatonine, het hormoon dat slaperigheid veroorzaakt, steeds later op de avond. Hierdoor voelen pubers zich pas laat moe. Tegelijkertijd hebben ze juist extra slaap nodig, gemiddeld zo’n 9 uur per nacht, om de fysieke, mentale en cognitieve veranderingen in deze periode goed te verwerken. Deze verhoogde slaapbehoefte blijft bestaan tot ongeveer het 22e levensjaar.
Te weinig slaap: een groeiend probleem
De meeste pubers halen deze 9 uur slaap niet, vooral door hun drukke leven. Tussen school, vrienden, hobby’s, sporten en smartphones blijft er weinig tijd over voor rust. Volgens onderzoek slaapt slechts 8% van de pubers voldoende. De rest kampt met een chronisch slaaptekort, en bij meer dan de helft is dit tekort ernstig – zij slapen minder dan zes uur per nacht.
Gevaren van slaapgebrek
Een tekort aan slaap heeft vergaande gevolgen. Het beïnvloedt niet alleen de concentratie en schoolprestaties, maar vergroot ook het risico op depressie, overgewicht en zelfs verslavingsgedrag. Studies tonen aan dat bij elke 10 minuten later naar bed gaan de kans op alcohol- of drugsgebruik met 6% toeneemt.
Wat kunnen ouders doen?
Hoewel het moeilijk kan zijn om een puber te helpen hun slaappatroon te verbeteren, is het niet onmogelijk. Met een paar aanpassingen in de levensstijl en duidelijke regels kunnen ouders een groot verschil maken. Hier zijn enkele adviezen:
- Stel een vast slaapritme in
Zorg ervoor dat uw kind elke dag op ongeveer dezelfde tijd naar bed gaat, ook in het weekend. Een consistent ritme voorkomt problemen met schakelen tussen weekdagen en het weekend. - Beperk schermtijd vóór het slapen
Laat uw kind minstens een uur voordat het naar bed gaat geen gebruik meer maken van elektronische apparaten zoals telefoons, tablets of computers. Het blauwe licht van schermen onderdrukt de aanmaak van melatonine en houdt de hersenen wakker. - Verban schermen uit de slaapkamer
Laat uw kind zijn of haar telefoon of tablet opladen in een gemeenschappelijke ruimte, zoals de woonkamer. Zo wordt de slaap niet verstoord door binnenkomende meldingen of de verleiding om nog even te scrollen. - Praat over het belang van slaap
Leg uit hoe slaap de hersenen en het lichaam beïnvloedt. Wanneer pubers merken dat ze zich beter voelen en beter presteren door meer slaap, zijn ze vaak bereid hun gedrag aan te passen. - Wees flexibel in het weekend
Hoewel het belangrijk is om een vast ritme aan te houden, kunt u in het weekend en tijdens vakanties wat soepeler omgaan met bedtijden. Let er wel op dat uw kind niet structureel een slaaptekort opbouwt.
Waarom pubers moeite hebben met zelfregulatie
Pubers zijn nog niet in staat om zichzelf volledig te beheersen als het gaat om keuzes die slaap beïnvloeden. Dit komt doordat de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor planning en impulscontrole nog in ontwikkeling zijn. Het is daarom belangrijk dat ouders hen hierin ondersteunen door duidelijke grenzen te stellen.
Met begrip, geduld en de juiste begeleiding kunnen ouders bijdragen aan een gezondere slaaproutine voor hun pubers, wat hen op de lange termijn zowel mentaal als fysiek ten goede komt.