Hij stond naast ons bed met een bezem in zijn hand, veegde de vloer en neuriede een liedje.” De vrouw tegenover me moest er nu om lachen, maar toen ze dit voor het eerst meemaakte bij haar man schrok ze zich rot. Slaapwandelen – het blijft een van de meest fascinerende slaapstoornissen die we kennen.
Wat is slaapwandelen?
Vergeet het beeld van iemand die met gesloten ogen en vooruitgestoken armen door het huis dwaalt. De werkelijkheid is veel verrassender. Slaapwandelaars kunnen complete activiteiten uitvoeren terwijl hun hersenen gewoon slapen. Ze kleden zich aan, verplaatsen meubels, of spelen zelfs een instrument – allemaal zonder er later ook maar iets van te herinneren.
Een student vertelde dat zijn huisgenoten hem ’s nachts vonden terwijl hij de afwas deed. “Ze dachten eerst dat ik eindelijk netjes was geworden,” lachte hij. “Tot ze zagen dat ik borden afwaste die al schoon waren.”
Hoe ziet het eruit?
Anders dan veel mensen denken, lopen slaapwandelaars niet rond met gesloten ogen. Hun ogen zijn open, maar ze hebben een glazige, afwezige blik. Ze kunnen zelfs met je praten, al is het meestal onsamenhangend. Het is alsof een deel van hun hersenen wakker is, terwijl een ander deel diep slaapt.
Het kan kort duren – enkele seconden of minuten – maar soms ook een half uur of langer. Een vader beschreef hoe zijn dochter ’s nachts haar hele kamer opnieuw inrichtte. “De volgende ochtend had ze geen idee waarom haar bed aan de andere kant stond.”
Wanneer gebeurt het?
Het bijzondere is dat slaapwandelen meestal gebeurt in het eerste deel van de nacht, tijdens de diepe slaap. Dit is anders dan bij dromen, die vooral in de REM-slaap voorkomen. Een slaapwandelaar is dus niet ‘zijn droom aan het uitvoeren’ zoals vaak wordt gedacht.
Wie doet het?
Slaapwandelen komt vooral voor bij kinderen. Een logisch gevolg van het feit dat hun hersenen nog volop in ontwikkeling zijn. De meesten groeien er vanzelf overheen. Bij volwassenen is het zeldzamer, maar als ze het doen, hebben ze het meestal als kind ook gedaan.
Het zit vaak in families. “Mijn vader deed het, ik doe het, en nu zie ik het bij mijn zoon,” vertelde een man. “Het is een vreemde familietraditie.”
De triggers
Bij volwassenen zie je slaapwandelen vaak opduiken in periodes van:
- Stress
- Oververmoeidheid
- Overmatig alcohol gebruik
- Bepaalde medicijnen
- Grote veranderingen in het leven
Een zakenvrouw merkte dat ze alleen ging slaapwandelen tijdens belangrijke projecten. “Mijn partner weet nu: als ik ’s nachts begin rond te lopen, moet ik het rustiger aan doen op mijn werk.”
Is het gevaarlijk?
De grote vraag die veel mensen hebben: moet je een slaapwandelaar wakker maken? Het oude idee dat dit gevaarlijk zou zijn, is een mythe. Je hoeft iemand niet bruut wakker te maken, maar je kunt wel rustig proberen ze terug naar bed te begeleiden.
Wel is het verstandig om voorzorgsmaatregelen te nemen. Een gezin vertelde dat ze speciale sloten op de deuren hadden gezet nadat hun slaapwandelende tiener een keer midden in de nacht de straat op was gelopen.
De verklaring
Lange tijd dacht men dat slaapwandelen te maken had met psychiatrische stoornissen of ‘geheime verlangens’. Nu weten we dat het eerder een storing is in de overgang tussen waken en slapen. Het is alsof de ‘aan/uit-knop’ in je hersenen niet helemaal goed werkt.
Dit moet je onthouden:
- Slaapwandelen is geen droom die wordt uitgevoerd
- Het komt vooral voor in het eerste deel van de nacht
- Bij kinderen is het meestal een fase waar ze overheen groeien
- Stress en vermoeidheid kunnen het uitlokken
- Je mag een slaapwandelaar rustig terug naar bed begeleiden
- Veiligheidsmaatregelen zijn belangrijk